Vergi mevzuatında önemli bir yer tutan arızi kazançlar, bireylerin zaman zaman elde ettiği ancak sürekli olmayan gelir türlerini ifade eder. Ancak bazı kazanç türleri bu kapsamın dışında değerlendirilir. Bu yazıda hangi kazançların arızi kazanç olarak kabul edilmediğini, detaylarıyla ve örneklerle açıklıyoruz.
Arızi Kazanç Kapsamına Girmeyen Gelirler Nelerdir?
Arızi kazanç kapsamı dışındaki gelirler, kişilerin düzenli ve süreklilik arz eden faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlardır. Bu kazançlar gelir vergisine tabi olup ticari, zirai ya da mesleki faaliyet kapsamında değerlendirildiğinden dolayı arızi olarak kabul edilmez.
Ticari Faaliyetlerden Elde Edilen Kazançlar
Ticari faaliyetlerden düzenli olarak elde edilen gelirler, arızi kazanç kapsamında değerlendirilmez çünkü bu kazançlar süreklilik taşır ve kazanç sağlama amacıyla yapılan faaliyetlerin sonucudur.
Serbest Meslek Kazançları
Avukatlık, doktorluk, mali müşavirlik gibi düzenli meslek faaliyetlerinden elde edilen kazançlar arızi değil, serbest meslek kazancı olarak tanımlanır ve bu nedenle ayrı bir vergi rejimine tabidir.
Ücret Gelirleri
Bir işverene bağlı olarak çalışan kişilerin aldığı maaş ve benzeri düzenli ödemeler ücret geliri kapsamında değerlendirilir, bu nedenle arızi kazanç olarak kabul edilmez.
Gayrimenkul Sermaye İradı
Kira gelirleri gibi gayrimenkulden düzenli olarak elde edilen gelirler gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilir ve süreklilik gösterdiği için arızi kazanç sayılmaz.
Vergi Kanunlarında Arızi Kazanç Tanımı Nasıldır?
Vergi Usul Kanunu ve Gelir Vergisi Kanunu’na göre arızi kazanç, devamlılık arz etmeyen ve belli bir faaliyete bağlı olmaksızın elde edilen gelirlerdir. Ancak bu tanım içinde yer almayan bazı gelirler, yukarıda belirtildiği gibi süreklilik taşıdığı için arızi statüsüne giremez.
Tek Seferlik Ticari İşlemler
Bir defaya mahsus yapılan satış ya da hizmet sunumu bile ticari organizasyon çerçevesinde yapıldıysa arızi değil ticari kazanç olarak değerlendirilir.
Hobi Niteliğindeki Faaliyetler
Kimi zaman insanlar hobi olarak yaptıkları işlerden gelir elde ederler ancak bu faaliyet düzenli ve sistematik hale geldiyse bu kazançlar da arızi sayılmaz.
Arızi Kazanç İle Diğer Gelir Türlerinin Farkları Nelerdir?
Arızi kazançlar ile diğer gelir türleri arasındaki en temel fark, kazancın elde edilme biçimi ve sürekliliğidir. Diğer gelir türleri belirli bir organizasyon içinde devamlı olarak kazanılırken, arızi kazançlar beklenmedik ve düzensiz kazançlardır.
Süreklilik Ölçütü
Kazancın süreklilik arz edip etmediği, gelir türünün belirlenmesinde kritik bir faktördür. Düzenli olarak sağlanan gelirler arızi olarak değerlendirilmez.
Organizasyon Yapısı
Bir işin planlı, sistematik ve kazanç elde etme niyetiyle yürütülüp yürütülmediği de arızi kazanç sayılıp sayılmayacağını etkiler. Bu yapılar profesyonel organizasyon içerdiğinde gelirler arızi olmaz.
Arızi Kazanç Sayılmayan Bazı Örnekler
Bazı kazanç örnekleri, arızi olmadığı açık şekilde belli olan durumlardır. Bunlar vergi mükellefleri tarafından bilinmeli ve beyan edilirken doğru sınıflandırma yapılmalıdır.
Devamlı Fatura Kesilen Faaliyetler
Bir kişinin sürekli olarak fatura düzenlediği işlerde elde ettiği gelir, arızi değil ticari kazançtır. Bu faaliyetler sistematik olduğundan dolayı gelir vergisine tabidir.
Sürekli Olarak Eser Üreten Sanatçılar
Sanatçılar, belirli aralıklarla eser üretip düzenli gelir elde ediyorsa bu gelirler serbest meslek kazancı olur. Dolayısıyla arızi kazanç sayılmaz.
Sözleşmeli Hizmet Sunumu
Belirli bir kuruma ya da kişiye sözleşmeli olarak hizmet sunulması durumunda kazanılan gelir de arızi değil, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir.
Arızi Kazançların Yanlış Sınıflandırılması Ne Gibi Sonuçlar Doğurur?
Gelirin yanlış şekilde arızi kazanç olarak beyan edilmesi durumunda eksik vergi ödenmesi söz konusu olabilir. Bu da vergi cezalarıyla karşı karşıya kalınmasına neden olur.
Vergi Ziyaı Cezası
Yanlış beyan nedeniyle doğan eksik vergi ödemeleri vergi ziyaı cezasına yol açabilir ve bu da hem maddi hem de yasal sonuçlar doğurur.
Beyannameye Etkisi
Gelirin türünün yanlış beyanı vergi beyannamesinin doğruluğunu etkiler ve mükellefin vergi yükümlülüklerinin ihlal edilmesine sebep olur.
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Değildir?” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Ücret Geliri Arızi Kazanç Sayılır mı?
Ücret geliri düzenli ve sürekli olarak elde edildiği için arızi kazanç kapsamına girmez. Bu tür gelirler ücret geliri olarak vergilendirilir.
Serbest Meslek Faaliyetleri Arızi Olabilir mi?
Serbest meslek faaliyetleri devamlılık içerdiği sürece arızi değildir. Ancak tek seferlik bir hizmet verilmişse, şartlara göre arızi sayılabilir.
Kiralama Geliri Arızi Kazanç mı?
Kiralama faaliyetleri düzenli olarak gelir getirdiği için gayrimenkul sermaye iradı kapsamında değerlendirilir ve arızi kazanç değildir.
Tek Seferlik Satış Arızi Kazanç Olur mu?
Eğer satış kişisel mülkiyet kapsamında ve tek seferlik yapıldıysa arızi kazanç sayılabilir. Ancak bu satış ticari organizasyon içinde gerçekleştiyse arızi kabul edilmez.
Faiz Geliri Arızi Kazanç mı Sayılır?
Hayır, faiz gelirleri düzenli gelir kapsamında değerlendirilir ve menkul sermaye iradı olarak sınıflandırılır, bu nedenle arızi kazanç değildir.
Yatırımdan Elde Edilen Gelir Arızi mi?
Borsadan ya da diğer finansal yatırımlardan düzenli olarak elde edilen gelirler menkul sermaye iradı sayılır ve arızi kapsamına girmez.
Sponsorluk Geliri Arızi Olur mu?
Sponsorluk düzenli gelir sağlamaya yönelikse arızi sayılmaz. Sürekli bir anlaşma çerçevesindeyse bu gelir ticari veya serbest meslek kazancı olabilir.
Freelance İş Geliri Arızi Kazanç mı?
Freelance işten gelir elde eden kişi düzenli çalışıyorsa bu gelir serbest meslek kazancıdır. Arızi sayılması için süreklilik göstermemesi gerekir.
Kaynak: https://www.sanayihaberi.com/
